Beyin Farkındalık Haftası (14-20 Mart 2022)

Son 25 yıldır her Mart'ın üçüncü haftasında "Beyin Farkındalık Haftası"nı kutluyoruz. Beyin hastalıkları her yaştan insanı etkilemekte ve beyin sağlığı en önemli toplumsal sağlık önceliği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu aslında küresel bir eğitim kampanyası insiyatifidir. Tanı, tedavi ve önleme kapsamında sağlık ve hastalık odaklı beyin araştırmalarının artırılması temel hedeftir. Türk Nöroloji Derneğinin desteği tamdır. Nörolojik bilimlerde araştırmaları desteklemek ve özendirmek başlıca işimizdir. Beyin bilimleri ve hastalıkları konusunda güncel araştırma alanlarını anlatmak ve duyurmak da öyle. Bu hafta aslında bunun için.

Alzheimer ve benzeri nörolojik hastalıklar

Alzheimer yıkıcı bir hastalık ve hipokampus ve entorinal korteksteki nöronları yok etmekle başladığından hafıza kaybı ilktir. İlerledikçe, iletişim, dil, akıl yürütme ve davranışın nedeni nöronal ağlar bozuluyor. Metabolizma ve onarım yapılamadığından kişi artık kendine bakamayacağı bir noktaya ilerliyor. Hastalık sonunda ölümcül. Tedavisi de bulunamamıştır. Ama, son dekatta kritik gelişmeler oldu. Moleküler görüntüleme yöntemlerinin ve özgün biyobelirteçlerin geliştirilip yaygınlaşması ile mekanizmaları hedefleyen ilaçların kısmi başarısı dikkati çekiyor. Alzheimer çözülmeden yaşamı uzatmak boşa çaba!

İnme

Beyne giden kan akışının bozulması veya beyin içinde veya yüzeyinde kanama nedeniyle konuşma, yutma, yürüme, görme, denge ve hareket gibi yetilerin kaybına yol açıyor. Tedavisi var ama kolay değil, maharet engellemek. Obezite, hipertansiyon, kan şekeri, sigara, alkol, hareketsizlik, kötü kolesterol ve stres bilinip kontrol altına alınmalı. Sağlam kişiler amaç, inme öncesi esas!

MS

Multipl skleroz, bağışıklık sisteminin sinir liflerini kaplayan myelin adlı koruyucu kılıfına saldırdığı nöroimmünolojik bir hastalıktır. Genç yaşlarda önemli sakatlık nedeni. Doğrusu bu hastalığın tedavisi son on yılda çok değişti. Çözülemez denen problemler artık kolay!

Migren

Aslında sadece baş ağrısı değil yeti yitimi ile giden nörolojik bir hastalık migren. Görüntüleme yanı sıra ilişkili moleküler yolaklar, proteinler ve genlerin keşfi yararlı ilaçlara dönüşmeyi başardı. Seçenek çok, çözümler etkili!

Nörobilim, Nöroloji ve “Nöro” ile başlayan her şey

Beyin farkındalık haftası temel nörobilimi içeriyor. İntegratif nörobilim, moleküler nörobilim, sinir mühendisliği, nöroanatomi, nörokimya, nöroendokrinoloji, nörogenetik, davranışsal genetik, beyin haritalama, hücresel sinirbilim, konnektomik, nöroinformatik, nörofizik veya nörofizyoloji gibi alt disiplinleri bulunuyor. Beyin farkındalık haftası klinik nörobilimi de içeriyor. Davranış nörolojisi, klinik nörofizyoloji, nörokardiyoloji, nöroepidemiyoloji, nörogastroenteroloji, nöroüroloji, nöroimmünoloji, nöroyoğun bakım, nöroonkoloji, nöro-oftalmoloji, nöropatoloji, nörofarmakoloji, nöroprotez, nöropsikiyatri, nörorehabilitasyon, nörotoloji, nöroviroloji ve nöronütrisyon ilk aklımıza gelenler oluyor. Kognitif nörobilim kıtası da dahil bu haftaya ve basitinden moleküler ve hücresel kognisyon, motor kontrol, nörolinguistik, nöropsikoloji, davranışsal nörobilim, kronobiyoloji veya sosyal kognitif nörobilimi kapsıyor. Bir de interdisipliner alanlar var örneğin evrimsel nörobilim, nöroantropoloji, nörobiyomühendislik, nörokriminoloji, nöroekonomi, nöroepistemoloji, nöroestetik, nöroetik, nöropazarlama, nöropolitik gibi. Sinir ağları, yapay zeka, nöroçip, nörojenez, nöromodülasyon veya nöroteknoloji de konuşuluyor. Beyin farkındalık haftası bu ummanda seyrediyor. İlkokuldan hayata nörolojiyi öğretmek ve öğrenmek demek oluyor. Nörologlar bunun saati ve pusulası.

Mehmet Akif Topçuoğlu

Türk Nöroloji Derneği Başkanı